Steeds vaker vraagt Niels Kattenberg, Charity Manager bij Rabobank Private Banking, zich af hoe persoonlijke filantropie zich verhoudt tot een zuiver altruïstische vorm van filantropie. Een filantropie zonder eigenbelang, die vanuit een meer neutrale, objectievere bril kijkt naar wat de wereld nodig heeft.

Doelstelling van filantropie

Als filantropie-adviseur ontmoet ik klanten vóórdat zij een grote gift doen. De grote gevers die ik spreek zijn heel divers: van agrariërs die hun bedrijf verkopen, tot alleenstaanden zonder kinderen en succesvolle ondernemers. Eén ding hebben zij gemeen: de wens om met hun vermogen een verschil te maken in de samenleving. En hoewel sommige klanten uitgesproken ideeën hebben over hun donaties, hebben anderen (nog) geen idee wat zij willen bereiken. Zij denken wel na over de schenkingsvorm of het budget dat zij beschikbaar stellen voor filantropie, maar vinden het bepalen van de inhoud lastiger. Als ik hen vraag wat zij willen bereiken, dan hoor ik bijvoorbeeld dat zij ‘iets’ willen met ‘onderwijs’ in ‘de derde wereld’. De reactie blijft dus regelmatig beperkt tot zulke algemeenheden. Er is nog weinig verdieping geweest en écht nagedacht over het onderwerp en verschillende manieren om verandering te realiseren. Laat staan gereflecteerd op de rol en het doel van filantropie in de samenleving. Dat is overigens niet het gevolg van luiheid of desinteresse; het ontbreekt eerder aan kennis en gerichte ervaring met filantropie.

Persoonlijke invulling van filantropie

Wat ik zie is dat persoonlijke ervaringen nu vaak het uitgangspunt vormen voor de invulling van filantropie. En dat werkt, want hiermee geeft filantropie verdieping aan het leven en verschaft het persoonlijke betekenis voor gevers. Zo denk ik aan een klant die als enig meisje werd geboren in een arm boerengezin. Als eerste vrouw uit haar familie ging ze naar de universiteit. Ze werd succesvol in het bedrijfsleven en verdiende haar vermogen als directeur van een groot internationaal bedrijf. Nu financiert zij een project waarbij jonge meisjes, die opgroeien vanuit een achterstandssituatie, een talentontwikkelingsprogramma volgen. Ze vertelt mij dat de cirkel hiermee rond is en het haar enorme voldoening geeft om dit voor andere jonge vrouwen te doen.

Hoe mooi dit voorbeeld ook is, er zitten ook nadelen aan deze persoonlijke invulling van filantropie. Sommige onderwerpen raken namelijk eerder dan anderen. En ook zijn sommige goede doelen beter in marketing en het creëren van betrokkenheid dan anderen. Dit zijn niet noodzakelijkerwijs de goede doelen die werken aan de meest urgente problemen of de meest effectieve oplossingen.

Steeds vaker vraag ik mij daarom af hoe deze persoonlijke vorm van filantropie zich verhoudt tot een zuiver altruïstische vorm van filantropie. Een filantropie zonder eigenbelang, die vanuit een meer neutrale, objectievere bril kijkt naar wat de wereld nodig heeft. Die op gestructureerde wijze, en met wetenschappelijke onderbouwing, werkt aan het oplossen van de meest urgente problemen. Een filantropie die mogelijk andere prioriteiten stelt en minder sexy onderwerpen uitkiest. Die minder direct persoonlijk van betekenis is, maar wel méér impact heeft op onze samenleving.

Effectief geven

Binnen de filantropie ontstaan steeds vaker geluiden over het maken van rationele afwegingen bij het schenken aan goede doelen. Het effectief altruïsme bijvoorbeeld is een beweging die middelen zoals tijd, geld en kennis inzet om anderen zo effectief mogelijk te helpen. Een effectief altruïst streeft naar maximaal goed met donaties en beseft dat sommige goede doelen vele malen effectiever een probleem oplossen dan anderen. Daarom gebruiken zij vaak de hulp van onafhankelijke evaluatoren zoals Givewell. Zij beschikken over de expertise om goede doelen te vergelijken en besteden jaarlijks 20.000 uur aan onderzoek. Op basis van argumenten maakt een effectief altruïst uiteindelijk een keuze, met maximale impact als het ultieme doel. Hierdoor werken meer boeren zichzelf uit armoede, volgen meer kinderen onderwijs en gaan minder mensen blind door het leven.

Oproep aan grote gevers

Het effectief altruïsme zegt trouwens niet dat je je emotie en gevoel uit moet schakelen, en dat is ook niet wat ik voorstel. Wel roep ik grote gevers op om te reflecteren op hun rol en hun benadering van filantropie. Waar ga jij voor met jouw bijdrage? En hoe verhoudt zich dit tot wat de wereld nodig heeft? Je kunt iedere euro immers maar één keer uitgeven. Je moet als gever dus per definitie afwegingen maken, maar waarom kies jij voor goed doel A en niet voor goed doel B?

Het kunnen beantwoorden van dit soort vragen vraagt om meer betrokkenheid, meer verdieping en het in balans brengen van je hart en verstand bij geven. En wees gerust, niet alles hoeft meteen radicaal anders. Als eerste stap kun je, naast de doelen waar je je persoonlijk verbonden mee voelt, een deel van jouw budget voor goede doelen op de meest effectieve manier doneren. En het mooie is, dit draagt volgens mij alleen maar bij aan de persoonlijke betekenis van filantropie. Want méér en slimmer goed doen, moet je toch ook méér voldoening geven!

Wil je meer weten over effectief altruïsme? Bekijk de websites van Effectief Altruïsme Nederland en Doneer Effectief.

Over de auteur

Niels Kattenberg werkt als Charity Manager bij Rabobank Private Banking. Vanuit die rol adviseert hij vermogende klanten over schenken en nalaten aan goede doelen.