'Eén dag op straat heeft mij doen beseffen wat het betekent om dakloos te zijn'

De kerkklok bij de Steenstraat slaat negen uur. Het is een dag na kerst en het nieuwe jaar is nog maar een paar dagen van onze agenda’s verwijderd. Om de hoek van de onnatuurlijk fel verlichte elektronicagigant Mediamarkt, bevindt zich een wit huis met op de deur een geschreven briefje: Wegens de winterperiode zijn de deuren van De Duif om 22.00 u geopend. In de verte staat gemeentelijke beveiliging gemoedelijk toe te kijken. De rust in de wijk bewaken rond dit uur is hun vaste taak. Voor de deur word

ik opgewacht door Niels de Jonge. Niels is sinds een aantal maanden vrijwilliger bij De Duif in Arnhem. Hij kent de organisatie vanuit verschillende perspectieven. Vanavond zullen er twee vrijwilligers en een vaste medewerker aanwezig zijn. Zij zullen dak- en thuisloze mensen opvangen voor een warme en droge slaapplek. Ik volg Niels een smalle trap op naar boven. We stappen een warme ruimte in, met opgestapelde matrassen in de hoek. In het midden bij het keukentje staat een lange tafel, waar straks de daklozen kunnen bijtanken, na een of meer dagen op straat te hebben geleefd. De pepernoten, kerstkransjes, kaarsjes en de kerstboom geven het geheel een warme sfeer. Niels begint te vertellen en licht zijn persoonlijke verbinding met De Duif toe.

Ervaringsdeskundige

‘Ik heb een eigen bedrijf gehad, een koeriersdienst. Dit begon vanuit mond-tot-mondreclame. Mijn eerste klant was mijn broer. De zaken gingen zo goed, dat het heel snel groeide. Het werd te groot, ik kon het niet meer aan. Ik kreeg een zware burn-out en greep naar de fles. Ik had alles: een vrijstaande jarendertigwoning, een prachtig gezin, goedlopend bedrijf, drie vakanties per jaar. Totdat de grond onder mijn voeten vandaan zakte. Mijn bedrijf ging failliet en ik raakte alles kwijt, ook mijn huis. Ik was toen diep ongelukkig en mijn verslavingsgevoeligheid voor drank hielp mij er niet bovenop, integendeel juist.’

‘Ik weet het nog precies, het was twee graden ijskoud en het bleef maar regenen. Ik was drijfnat tot op het bot’ - Niels de Jonge

‘Ik had geen postadres meer, en daarom geen recht op een uitkering. Van mijn laatste geld heb ik geleefd door van hotel naar hotel te hoppen. Ik zocht de goedkoopste Stayokay Hostels uit, waarbij ik een overnachting inclusief ontbijt nam. Op een begeven moment was het op. Ik heb toen een dag echt op straat geleefd. Ik weet het nog precies, het was twee graden, ijskoud en het bleef maar regenen. Ik was drijfnat tot op het bot. Ik kwam een grand café tegen waar ik onder een luifel op een bankje kon liggen. ‘Even bijkomen.’ dacht ik. Ik werd wakker gemaakt door de politie die me opdroeg te vertrekken. Om 5.00 u ging het centraal station open, daar kon ik weer droog zitten. En om 8.30 u ging de openbare bibliotheek open, daar kon ik opwarmen. Die ene dag op straat heeft mij doen beseffen wat het betekent om dakloos te zijn. Toen realiseerde ik mij dat zo doorgaan geen optie was. Mijn beste vriend en mijn broer hebben mij er weer bovenop geholpen.

Twintig plekken

Stichting Stoelenproject De Duif is een laagdrempelige nachtopvang voor dak- en thuisloze mensen onder wie uitgeprocedeerde asielzoekers. Het project is het gehele jaar elke nacht geopend. Per nacht biedt het een slaapplaats aan zo’n twintig personen. Ik ben in aanraking gekomen met IrisZorg, en vervolgens met verschillende instanties waaronder het UWV en gemeente Arnhem. Sinds begin dit jaar heb ik weer een eigen plekje, een dak boven mijn hoofd, en kan ik in mijn eigen bed slapen.’ Niels stopt even en kijkt bedenkelijk. ‘Ergens ben ik wel blij dat ik failliet ben gegaan. Ik leefde om te werken in plaats van andersom. Mijn buurvrouw zei destijds wel eens dat ik nooit meer tijd had om een kopje koffie te drinken. Dat vond ik toen flauwekul, ga eens werken dacht ik. Nu zie ik de waarde er weer van in.’

Hoe vaak ben je hier te vinden?

‘Een keer per week heb ik een nachtdienst, dan ben ik er van negen uur ‘s avonds tot negen uur ‘s ochtends. Eigenlijk mag het van mij wel vaker, maar ze hebben veel vrijwilligers die ze verdelen over de verschillende diensten.’

Waarom heet het Stichting Stoelenproject De Duif?

‘Van oorsprong is de stichting begonnen met stoelen. Daklozen konden op stoelen slapen. Deze zijn later vervangen door matrassen.’

Wat drijft jou om als vrijwilliger hier te werken?

‘Ik heb zelf ervaren wat het betekent om dakloos te zijn. Ik wil graag anderen helpen en iets betekenen voor de maatschappij. Ik kan de daklozen die hier komen ondersteunen, omdat ik ze goed aanvoel. Meer kun je ook niet doen. Ze moeten zelf de draad weer oppakken. Je ziet dat sommige jongens of meiden dit doen, wat heel mooi is. Maar je ziet ook daklozen voor wie je afspraken maakt met instanties, maar die ze niet nakomen. Die komen er nooit meer uit. Een klein deel van de bezoekers die hier komen, zijn vrijwillig dakloos maar de rest komt hier puur uit nood. Die hebben geldschulden of een drugs- of alcoholverslaving. De groep is overigens heel gemêleerd: mannen, vrouwen, variërend tussen de 23 en 75 jaar. Nederlanders, maar ook bijvoorbeeld Polen komen hier. Na een nachtdienst kom ik thuis met een voldaan gevoel.’

Hoe ziet een nachtdienst eruit?

‘Tijdens de winter gaat de deur voor de daklozen open om 22.00 uur. In de zomer is het 22.30 uur. Ze mogen tot 23.00 u binnenkomen. We hebben ongeveer twintig slaapplaatsen. Om 21.00 uur zijn de vrijwilligers en vaste begeleider dan al binnengekomen om voor te bereiden. Soep opwarmen, broodjes smeren, koffie zetten en vervolgens verwelkomen ze de daklozen. Bij binnenkomst krijgen de gasten een consumptiebon. Hiermee krijgen ze een kop soep, brood en een kopje koffie of thee. Alles wat ze erna willen, kost geld. Heel weinig hoor, zo kost een kop koffie 20 cent. Als organisatie moet je grenzen stellen aan wat je geeft, het moet geen hotel worden. De sfeer is goed. De daklozen hebben onder elkaar goede contacten. In de maanden dat ik hier ben geweest, heb ik slechts een keer een akkefietje meegemaakt. Daarnaast is er ook een helder deurbeleid voor diegene die onder invloed zijn van drugs of alcohol. De daklozen moeten aanspreekbaar zijn als zij hier willen overnachten. Als ze zwalkend voor de deur staan, komen ze er niet in. Als gast pak je je eigen matras en zoek je een plek in de ruimte. Om 00.00 u gaan de lichten uit en moet iedereen gaan slapen. Twee vrijwilligers wisselen de nachtdienst af: er is altijd iemand wakker die waakt over de gasten. In de ochtend laten we om 8.30 u de gasten weer op straat, met een paar boterhammen kaas. s’ Avonds zijn ze weer welkom om te overnachten.’

Word je goed voorbereid op je taken als vrijwilliger?

‘Nee. Maar het gaat allemaal vanuit automatisme, vanzelfsprekend, iedereen weet zijn taken wel. Vrijwilligers die hier komen, hebben al een behoefte om te verzorgen, dat komt dan naar voren. Het is iedere avond eigenlijk een grote familie waar we samen voor zorgen, en die iedere avond een beetje anders is van samenstelling.’

Waarom heb je De Duif gekozen?

‘De belangrijkste voorwaarde voor het kiezen van vrijwilligerswerk was voor mij dat ik het leuk zou vinden. Ik heb ook bij het Alzheimer Café met de begeleiding gesproken, maar daar was geen klik. Bij De Duif wist ik wat voor een mensen er kwamen en wist ik  an tevoren dat het leuk werk zou zijn om te doen.’

Voel je je gewaardeerd door de organisatie en de gasten?

Volmondig antwoordt Niels ja. ‘Iedereen die bij De Duif of bij IrisZorg heeft gezeten als cliënt, moet normaal een jaar wachten voor hij of zij bij zo’n instelling vrijwilliger kan worden, als teken van goed gedrag. Ik hoefde die tijd niet te overbruggen en was eerder welkom. Dat gaf mij een groot gevoel van vertrouwen en waardering. Daarnaast krijg je ook ruimte en vrijheid als vrijwilliger. Je kunt een voorkeur opgeven wanneer je zou willen werken en als het een keer niet lukt, is dat niet erg. Ook door de gasten voel ik mij gewaardeerd. Ze genieten zichtbaar, zijn tevreden en dankbaar. De een zegt het, de ander deelt alleen een glimlach. Maar dat heb je overal. Dat zijn mensen.’

‘Het is iedere avond eigenlijk een grote familie waar we samen voor zorgen’ - Niels de Jonge

Zijn er op dit moment genoeg vrijwilligers bij De Duif?

‘In oktober heeft Omroep Gelderland een noodoproep voor vrijwilligers van De Duif gedeeld. In november zijn er hierdoor heel veel vrijwilligers bijgekomen. Het heeft een groot bereik gehad kennelijk.’

Wat betekent vrijwilligerswerk voor jou?

‘In het ondersteunen van de daklozen, voel ik dankbaarheid en waardering. Het geeft mij ook weer een stukje zelfvertrouwen en motivatie. Vroeger kon ik de wereld aan, tot ik alles kwijtraakte. Daar heb ik een flinke klap van gekregen. Letterlijk, maar ook mentaal. Het vrijwilligerswerk helpt mij weer om alles op de rit te krijgen en een beetje te proeven: kan ik dit, past het bij mij, word ik gemotiveerd, en helpt het mij om mijn spirit weer terug te krijgen? Ook zie ik onder de daklozen sommige mensen steeds verder afglijden. Dat maakt mij ergens wel sterk. Ik kijk dan in de spiegel en denk dan toch: je hebt het zelf wel mooi gered. Ook ben ik onder de mensen en bezig, naast dat ik werkzoekende ben.’

Bouw je ook relaties op met de gasten?

‘Er was een kerstviering, al was ik er niet zelf bij. De avonden worden bijzonder gemaakt, met kerstversiering en kleine geschenken. Ik heb met de ene dakloze wat meer dan met de andere. Sommigen zijn echte vechters, daar heb ik bewondering voor. Zo is er een vaste gast, die in een rolstoel rijdt en echt op wilskracht doorgaat. Omdat we geen lift hebben, gaat hij hinkelend de trap op naar boven. Een van de medewerkers heeft bij de fietsenmake gevraagd om twee nieuwe bandjes te schenken, en heeft deze als verassing op de rolstoel gezet. De oude bandjes waren ontzettend versleten. Nu kon hij er weer een tijd tegenaan. Je ziet dat hij dan echt straalt.’

Heb je tot slot nog een boodschap wat je anderen wilt meegeven?

‘Overal is vrijwilligerswerk te krijgen. Mensen zeggen vaak dat ze hier geen tijd voor hebben. Ik vind het zo jammer om te zien dat mensen vaak de motivatie niet hebben om zich in te zetten voor de maatschappij. Al is het maar een uurtje per week.’