Een oud gezegde luidt: Laat uw linkerhand niet weten wat uw rechterhand doet. Dat betekent dat je niet over je goede daden spreekt, maar in stilte goed doet. De minister voor Rechtsbescherming heeft echter op 21 december jl. een conceptwetsvoorstel ter consultatie aangeboden, dat dit gezegde voor veel donateurs illusoir maakt. Lees en huiver...
Het conceptvoorstel verplicht maatschappelijke organisaties om donaties van meer dan € 15.000 per jaar openbaar maken in een donatieoverzicht. Hiermee beoogt de minister te voorkomen dat door buitenlandse geldstromen naar maatschappelijke organisaties onwenselijke invloed wordt gekocht. Bovendien moeten stichtingen hun balans en staat van baten en lasten openbaar maken, met als doel misbruik van financieel-economische aard tegen te gaan. Maatschappelijke organisaties moeten het overzicht van bedoelde donaties openbaar maken op hun website of via deponering bij de Kamer van Koophandel. Op het donatieoverzicht moet het bedrag, de naam en woonplaats van de donateur en de datum van de gift en van het donatieoverzicht vermeld worden. Wanneer het een organisatie van kerkgenootschappen betreft, moet ook het kerkgenootschap worden gemeld dat de donatie heeft ontvangen. Het overzicht moet zeven jaar voor inzage beschikbaar zijn. Een donateur kan een natuurlijk persoon zijn, maar ook een rechtspersoon.
Onder maatschappelijke organisaties wordt verstaan stichtingen, verenigingen, kerkelijke organisaties en vergelijkbare buitenlandse entiteiten die duurzaam in Nederland activiteiten uitoefenen. Een donatie is iedere bijdrage in geld of natura, anders dan subsidie. Op stichtingen rust, als het voorstel wet wordt, voortaan de extra verplichting hun balans en staat van baten en lasten bij de Kamer van Koophandel te deponeren. Niet voldoen aan deze verplichtingen is een economisch delict.
Vrijstelling
Als dit wetsvoorstel in deze vorm aangenomen wordt, kan een maatschappelijke organisatie een verzoek indienen bij de minister van Rechtsbescherming om publicatie van de naam en woonplaats van een donateur achterwege te laten. De organisatie moet dan motiveren welk concreet gevaar voor de donateur kan voortvloeien voor zijn veiligheid. Bij Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) kan vastgesteld worden dat bepaalde categorieën maatschappelijke organisaties zijn vrijgesteld van deze verplichting tot openbaarmaking van de donaties. Ook kan bepaald worden welke categorieën stichtingen zijn vrijgesteld van publicatieplicht van de jaarstukken. Het Kabinet wil via de consultatie vernemen hoe deze vrijstellingsmogelijkheden kunnen worden geconcretiseerd. Het verbaast me dat in de toelichting op het conceptvoorstel nog geen concrete voorstellen worden gedaan van mogelijke vrijstellingen van deze verplichtingen. Er wordt slechts gesproken van objectieve niet- discriminatoire criteria, en vrijstelling voor maatschappelijke organisaties die minder kwetsbaar worden geacht voor onwenselijke beïnvloeding (wat dat ook moge zijn). Zo lijken mij sportverenigingen bepaald niet direct vatbaar voor ongewenste buitenlandse financiering. Kortom, voor welke organisaties is dit conceptvoorstel specifiek bedoeld en kan dat niet beter omschreven worden? Ten slotte nog dit: het geven van vrijstellingen van de verplichtingen via een AMvB, onttrekt zich aan de democratische controle door de Tweede Kamer.
Veel onduidelijkheid
Deze regelgeving gaat in beginsel gelden voor ca. 223.000 stichtingen, 129.000 verenigingen en 1.600 kerkgenootschappen. In hoeveel gevallen zal hier sprake zijn van schimmige (buitenlandse) geldstromen waarmee die ongewenste invloed wordt gekocht? De toelichting op het conceptvoorstel geeft hierover geen enkel beeld. Dit conceptvoorstel lijkt me een schoolvoorbeeld van schieten met een kanon op een mug. Het is ook niet duidelijk of er enig onderzoek is gedaan naar de gevolgen voor de geef bereidheid van donateurs, zowel voor particulieren als bedrijven. Het zou mij niets verbazen als donateurs hun privacy zeer op prijs stellen en dus veel minder zullen geven. Dat staat haaks op het standpunt van het Kabinet dat geven aan goede doelen (ook fiscaal) gestimuleerd moet blijven.
Er zijn nogal wat mensen die geven via een periodieke gift: ze gaan dan een verplichting aan om ten minste vijf jaar een bepaald bedrag uit te keren aan het goede doel. Hoe wordt een dergelijke periodieke gift gewaardeerd voor dit conceptvoorstel? Als hiervoor de fiscale waardering in de Successiewet gevolgd wordt, betekent dit dat een periodieke gift van € 4.000 door een 65-jarige gewaardeerd moet worden op €16.600. Zou deze donatie in het jaar van aangaan van de verplichting openbaar moeten worden gemaakt? Of moet er worden gekeken naar de jaarlijkse uitkering waardoor voor deze gift geen publicatieplicht zou gelden? Het is allemaal onduidelijk. Een andere vraag is of ook erfrechtelijke verkrijgingen door maatschappelijke organisaties geopenbaard moeten worden? In de memorie van toelichting op het conceptvoorstel wordt immers gesteld dat verrijking van een maatschappelijke organisatie ook kan via een uiterste wilsbeschikking.
Veel administratieve lasten
Maatschappelijke organisaties worden geconfronteerd met steeds meer administratieve lasten zoals door het Bel me niet-Register, de pricacywetgeving en de registraties van de Ultimate Beneficial Owner. Veel fondsenwervende instellingen hebben te maken met de administratieve lasten die de Erkenning van het Centraal Bureau Fondsenwerving met zich meebrengt. Het voorliggende conceptwetsontwerp gaat maatschappelijke organisaties met nog meer administratieve lasten opzadelen.
De reikwijdte van de publicatieplicht van jaarstukken voor alle stichtingen is enorm: er zijn, behalve anbi’s, heel veel stichtingen die voor allerlei private doelen zijn opgericht, denk aan stichtingen administratiekantoor, stichtingen die bij een fonds voor gemene rekening worden gebruikt, stichtingen voor vermogensstructurering, etc. etc.
Goede doelen die fiscaal als Algemeen Nut Beogende Instellingen (anbi’s) zijn geregistreerd moeten al voldoen aan een publicatieplicht: fondsenwervende anbi’s moeten een balans en een staat van baten en lasten publiceren, anbi’s die vermogensfonds zijn, publiceren een staat van baten en lasten. Een vrijstelling van de publicatieplicht van jaarstukken voor anbi’s lijkt me dus op zijn plaats, wanneer de nieuwe wetgeving van kracht zou worden.
Wat de privacywetgeving betreft: in het licht van de recent aangescherpte AVG-wetgeving, die de privacy juist beoogt te beschermen, is het conceptvoorstel onbegrijpelijk. Zou het niet voldoende zijn als maatschappelijke organisaties verplicht worden om dergelijke grote giften aan de fiscus te melden (renseigneringsplicht)? Dat kan ook helpen bij de controleerbaarheid van aftrekbare giften. Waarom moet de buurman kunnen zien welke grote bedragen ik geef aan maatschappelijke organisaties?
Tot slot
Over transparantie gesproken: dit wetsvoorstel is vlak voor de kerstvakantie op een vrijdagnamiddaglaat gepubliceerd. Gelet op de kerstvakantie ligt het voorstel dus feitelijk slechts zeven weken ter consultatie. Zoals het voorstel er nu ligt is het zeer ingrijpend voor de maatschappelijke organisaties en hun donateurs. Het is bovendien zeer de vraag of het gewenste doel door de voorgestelde maatregelen bereikt wordt. Het lijkt me bovendien niet de bedoeling om de geef bereidheid aan goede doelen te ontmoedigen.
Het zou beter zijn als de minister de categorieën van organisaties die hij op het oog heeft doeltreffend omschrijft en de maatregelen alleen voor die organisaties laat gelden. Ik stel voor om in ieder geval de ANBI’s, die al aan vele publicatieregels moeten voldoen, vrij te stellen van deze verplichtingen.
Ten slotte een goed voornemen voor het nieuwe jaar voor maatschappelijke organisaties en hun koepels: reageer op dit wetsvoorstel! Dat kan hier: vakbladfw.nl/2RdCeUG en de termijn loopt tot 22 februari 2019.
Dit artikel is eerder op 4 januari 2019 verschenen als blog op LinkedIn: vakbladfw.nl/2CVRahn. De auteur heeft het stuk aangepast voor publicatie in Vakblad Fondsenwerving.
Reactie sector op conceptvoorstel transparantie op voorpagina Trouw
Samen met de SBF-partners heeft Goede Doelen Nederland een stevig standpunt ingenomen rondom het conceptwetsvoorstel ‘transparantie maatschappelijke organisaties’. Het voorstel regelt kort samengevat dat een donateur van een gift van 15.000 euro of hoger met naam en toenaam vermeld moet worden op de website van de maatschappelijke organisatie die de gift heeft ontvangen. Goede Doelen Nederland vindt dit voorstel onacceptabel en wil het zo snel mogelijk geheel van tafel.
Vandaag stond onze reactie op de voorpagina van Trouw
‘Dit conceptwetsvoorstel is onacceptabel en moet zo snel mogelijk van tafel’ zegt Jan van Berkel voorzitter Goede Doelen Nederland en bestuurslid van SBF. ‘Als dit voorstel wet wordt, vrezen wij dat dit donateurs afschrikt om nog grote bedragen te geven. Het voorstel is schadelijk voor hun privacy, hun veiligheid en de geefbereidheid in Nederland. Bijvoorbeeld: iemand die met HIV te maken heeft en twee ton per jaar schenkt aan het Aidsfonds, wil natuurlijk niet dat straks zijn buren dat ook weten. Of kun je als alleenstaande dame op leeftijd nog wel veilig over straat als iedereen weet dat jij elke maand grote bedragen schenkt aan verschillende goede doelen. Wanneer dit wetsvoorstel wet wordt is dat wel de nieuwe werkelijkheid. De overheid moet het vele goede werk van goede doelen koesteren en geen onnodige drempels opwerpen. Geven moeten mensen in stilte kunnen doen', zegt Jan van Berkel.
