Legacy Monitor Netherlands analyseert en voorspelt sinds 2014 jaarlijks de Nederlandse nalatenschappen. Kort geleden verscheen de nieuwste Monitor, met de ontwikkelingen tot en met 2016. Tevens is in 2018 publieksonderzoek gedaan naar de perceptie van Nederlanders bij nalatenschappen.
In 2016 waren de inkomsten uit nalatenschappen voor heel veel goede doelen substantieel hoger dan in voorgaande jaren. Nalatenschappen zijn een zeer belangrijke bron van inkomsten geworden voor goededoelenorganisaties. De honderd grootste ontvingen in 2016 € 311 miljoen via testamenten, tegen € 270 miljoen in 2015. Nalatenschappen waren goed voor 27 procent van de inkomsten uit eigen fondsenwerving. Dat aandeel was in 2015 nog maar 21 procent. Tussen 2007 en 2016 zagen de top 100-ontvangers hun inkomsten uit nalatenschappen groeien met gemiddeld 3,2 procent per jaar, in de periode 2006-2015 bedroeg dit nog 2,6 procent per jaar.
Een beperkt aantal zeer grote organisaties domineert de sector. De vijftien grootste zijn samen goed voor 66 procent van de inkomsten van de top honderd. Kleinere en ook jongere organisaties noteren echter een snellere groei. Hun aandeel in de nalatenschappenmarkt neemt geleidelijk toe. Medische doelen zijn goed voor 32 procent van de inkomsten uit nalatenschappen van de top honderd. Ze worden gevolgd door ‘Ontwikkelingshulp en Mensenrechten’ met 31 procent. ‘Welzijn’ zijn kleiner, maar laten wel de sterkste groei in nalatenschappen zien.
De onderzoekers verwachten dat alle factoren die van invloed zijn op toekomstige nalatenschappen nog gunstiger gaan uitpakken. De komende tien jaar zal het Nederlandse sterftecijfer met ruim een procent per jaar toenemen. De verwachting is ook dat de stijging van de huizenprijzen blijft doorzetten. Het Legacy Foresight-prognosemodel voorspelt dan ook een groei voor de periode 2017 - 2026 met gemiddeld 3,8 procent per jaar. Wanneer we nog verder vooruitkijken, lijkt de groei door te zetten, vooral door het groeiend percentage mensen dat kinderloos overlijdt. Een onzekere factor zijn echter de Brexit en de mogelijke gevolgen voor het economische verkeer met het Verenigd Koninkrijk. Zie figuur 1.
In het derde consumentenonderzoek is opnieuw gekeken naar perceptie en gedrag bij nalatenschappen. De enquête, een representatieve steekproef onder duizend Nederlanders van vijftig jaar en ouder, vond plaats in april 2018. Van de Nederlandse ouderen is veertig procent niet van plan om ooit een testament te maken. Voor goede doelen is dat geen goed nieuws. Veel mensen met kinderen vinden een testament niet nodig, omdat ze denken dat het Nederlandse erfrecht toereikend is. Mensen zonder kinderen geven vaak aan dat een testament niet nodig is, omdat ze toch niet genoeg geld hebben. Of omdat ze denken dat de kosten om een testament te maken te groot zijn.
Sterke groei bij kleinere en jongere doelen, vooral in kunst en cultuur
De enquête bevestigt de uitkomst van eerder onderzoek, dat het aantal Nederlanders dat een nalatenschap aan een goed doel overweegt zeer klein is, terwijl veel mensen wel van de mogelijkheid op de hoogte zijn. Slechts vijf procent van de 50-plussers heeft een goed doel in het testament opgenomen. Dertien procent overweegt dat in de toekomst te doen. In Engeland is het nalaten aan goede doelen veel populairder. Daar overweegt ruim een kwart van de mensen dat te doen. Nederlanders die wel serieus overwegen na te laten aan goede doelen, zijn mensen zonder kinderen, mensen met een beter pensioen en de donateurs die meer dan gemiddeld bijdragen. Daaronder bevinden zich ook de babyboomers. Van hen staat zestien procent open voor het idee om na hun overlijden een of meer goede doelen te begunstigen.
De respondenten konden zich ook uitspreken over welke diensten ze interessant vinden. Daarbij scoren gratis testamenten, goedkope internettestamenten en voorlichtingsbijeenkomsten hoog. Een kleinere groep ziet meer in een persoonlijk gesprek of het benoemen van een goed doel als executeur. Maar de mensen die openstaan voor nalaten aan een goed doel zijn positief over die services. Fondsenwervende instellingen doen er goed aan een mix van die diensten aan te bieden. Zie figuur 2.
Waarom laten mensen eigenlijk na aan goede doelen? Het zijn vooral algemene motieven die met goed doen te maken hebben. De motivatie bij mensen zonder kinderen bleek veel sterker te zijn, dan bij nalaters met kinderen. Hun motieven waren ook persoonlijker, zoals 'omdat ik me dan goed voel’ of ‘om herinnerd te worden’. Boeiend is dat het voorkomen van erfbelasting over de hele populatie het minst werd aangevinkt. Daarbij speelt ongetwijfeld dat nog geen derde bekend blijkt te zijn met het nultarief voor goede doelen. Minder dan twintig procent weet dat je zonder testament niet kan nalaten aan een goed doel. Bij mensen zonder kinderen, bij de mensen die bovengemiddeld geven en diegenen die open zeggen te staan voor het nalaten aan goede doelen, is dat bekend bij slechts ruim twintig procent.
De helft van alle 50-plussers zegt nooit informatie te ontvangen van goede doelen over nalaten. Slechts zes procent zegt vaak informatie te krijgen en 44 procent ontvangt het soms. Van de belangrijke groep mensen die overwegen om een goed doel op te nemen, ontvangt 44 procent nooit informatie over dit onderwerp van goede doelen. Goede doelen bereiken met hun nalatenschappenwerving dus slecht een deel van hun doelgroep. Er is nog lang geen verzadiging van de communicatie rond dit onderwerp.
Er wordt door weinig fondsenwervende organisaties serieus geïnvesteerd in de werving van nalatenschappen. Binnen de onderzochte goede doelen vormen nalatenschappen bijna dertig procent van de geworven inkomsten. Toch werd in 2017 slechts drie procent van het budget voor fondsenwerving en vier procent van de tijd van de fondsenwervers ingezet voor nalatenschappen. Dat neemt niet weg dat we wel een groei zien in die investeringen. Het totaalbudget voor fondsenwerving en communicatie bij de deelnemende fondsen was in 2017 vier procent hoger dan in 2016. Maar dat deel van het budget dat werd ingezet voor de werving van nalatenschappen steeg met bijna dertig procent. De zeer grote organisaties besteden absoluut maar ook relatief een groter deel van hun budget aan nalatenschappen. Dat zien we terug in de opbrengsten. Zij ontvangen relatief nog meer uit nalatenschappen dan op grond van dat hogere budget verwacht mag worden.
Het onderzoek maakt de voortdurende groei van inkomsten uit nalatenschappen zichtbaar. Maar daarvan profiteert nu nog vooral een beperkt aantal grotere doelen. Dat neemt niet weg dat de kleinere, vooral in Kunst en Cultuur, aan een opmars begonnen zijn. Wat ik vooral interessant vind, is dat van de 50- plussers nog slechts vijf procent een goed doel in z'n testament heeft opgenomen. Dertien procent van die groep overweegt het. Goede doelen missen nog een grote groep met hun informatie. Voor fondsenwervende instellingen levert dat een interessante uitdaging. Zorg dat je in beeld komt bij die dertien procent. De kunst is natuurlijk om erachter te komen wie dat zijn. Maar door handige diensten aan te bieden zoals gratis testamenten, goedkope internettestamenten, voorlichtingsbijeenkomsten en de mogelijkheid van persoonlijke gesprekken, kun je wellicht een toenemend aantal mensen voor je goede doel geïnteresseerd krijgen.
Legacy Monitor Netherlands
Legacy Monitor Netherlands analyseert en voorspelt sinds 2014 jaarlijks de Nederlandse nalatenschappen. Het consortium telt nu negentien deelnemende organisaties, met hun nalatenschappeninkomsten en data dekken we 51 procent van de top 100 van de ontvangers van nalatenschappen. De Monitor is een project van Arjen van Ketel (NL) en Legacy Foresight (VK). De redactie van Vakblad fondsenwerving dankt de negentien organisaties voor hun bereidheid om dit deel van de resultaten voor publicatie beschikbaar te stellen.
In januari start de 5e Monitor, met een verdere verdieping en verbreding van het onderzoek.
Voor info en deelname aan het onderzoek: a.vanketel@legacyforesight.co.uk.
Daar kan ook het gratis snapshot report over dit onderzoek worden aangevraagd.
