In de afgelopen twintig jaar heb ik vaak mijn mening gegeven over ontwikkelingen in de fondsenwervingssector. Niet zelden is het ergernis die me daartoe bracht. Regelmatig was het ergernis over de angst bij goede doelen voor het publiek. Bang om openlijk uit te komen voor missers.
Vooral heel bang ook om geld uit te geven. Want tegen het publiek zeggen we het liefst dat ‘alle donaties rechtstreeks naar de doelstellingen gaan.’ Alsof je ook maar één doelstelling kunt realiseren zonder kosten te maken. Met al die angst zou je denken in wat voor sector ben ik eigenlijk terechtgekomen.
Dan is het een geruststellende gedachte dat de angst om onderwerp van publieke discussie te worden, of de angst om er op de werkvloer uit te springen met een afwijkend standpunt, universeel is. We komen het overal tegen tot en met de #metoo-discussie. Ambulancemedewerkers in Amsterdam wilden onlangs alleen anoniem een boekje opendoen over hun werkomstandigheden. Brandweerlieden in Rotterdam wilden alleen anoniem praten over de toestanden bij de brandweer in Amsterdam. Indirecte betrokkenen bij #metoo-affaires (dus niet de slachtoffers) deden er jaren het zwijgen toe. Allemaal bang voor de gevolgen.
Nu je op sociale media wordt afgeslacht als je iets beweert of doet wat de twitteraars niet aanstaat, zal die angst niet afnemen. Eigenlijk houd je dan alleen nog de mensen over die van het geven van meningen hun beroep hebben gemaakt, zoals journalisten, politici en actievoerders. Bij die laatste categorie horen dan ook weer diverse goede doelen. En dat is interessant, want hoezeer het ook bij die doelen hoort om harde standpunten in te nemen, zo gauw de organisatie zelf ter discussie staat, treden de verdedigingsmechanismen in werking en is het weer een en al voorzichtigheid.
Ook als het gaat om onze gezamenlijke belangen, zoeken we het vooral in overleg en wandelgangen. Ook de goededoelensector heeft het poldermodel omarmd.
Daar is niets mis mee. Maar het is wel jammer dat er niet af en toe een meer strijdlustige houding wordt aangenomen. Als gevolg van het Bel-me-niet-Register mogen we nauwelijks nog iemand koud bellen. Ik ben altijd van mening geweest
dat maatschappelijke organisaties daarmee beroofd zijn van een grondrecht. Een democratie en rechtstaat blijft niet in stand zonder checks en balances. Daarin vormen kritische maatschappelijke organisaties, net als journalisten, een belangrijk tegenwicht tegenover een krachtige en dominante overheid. Maar de wetgeving verhindert ons nu in belangrijke mate daarvoor steun te vragen. De overheid heeft haar eigen oppositie de nek omgedraaid. Dat verwacht je toch eerder in een dictatuur dan een democratie.
En van de maatschappelijke organisaties verwacht je dat ze massaal in beweging komen om het grondrecht in ere te herstellen, gewend als ze zijn om in de frontlinies van de veranderende samenleving datgene te doen waar overheden
niet aan toekomen of in falen. We hebben niet voor niets rechters die er op Europees niveau over kunnen oordelen. Van die mogelijkheid is (nog) geen gebruikgemaakt. Dat moet wel gebeuren. Want je kunt de wereld niet veranderen door te zwijgen.
