De giftenaftrek stimuleert geven, maar is niet doelmatig omdat er weinig extra door wordt gegeven. Dat is de conclusie van de onderzoekers van SEO, een bureau wat in opdracht van staatssecretaris Van Rij (Fiscaliteit en Belastingdienst) de giftenaftrek heeft geëvalueerd. De introductie van een geefsubsidie, zoals in het Verenigd Koninkrijk, zou een alternatief kunnen zijn.
Het doel van de giftenaftrek - een aftrekpost in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting - is het stimuleren van geefgedrag aan (culturele) anbi’s. Periodieke giften zijn sinds 1 januari 2023 aftrekbaar tot 250.000 euro per jaar.
De giftenaftrek is doeltreffend, omdat het geven stimuleert, concludeert SEO in haar rapport. Uit het onderzoek blijkt dat het gedragseffect het sterkst is bij grote gevers (personen en bedrijven). Tegelijkertijd is de giftenaftrek niet doelmatig in de inkomsten- en vennootschapsbelasting. De toename aan giften door de giftenaftrek is minder groot dan de omvang van de belastingkorting: een deel van de budgettaire kosten komt ten gunste van de gever in plaats van de begiftigde. Ook is de giftenaftrek slecht uitvoerbaar voor de Belastingdienst: de vorm heeft handmatige controle door de fiscus nodig. Verder zijn gevers vaak niet bekend met de regeling en ligt het fiscale voordeel voornamelijk bij de hogere inkomens.
Geefsubsidie
Het onderzoeksbureau stelt voor om een geefsubsidie, zoals die in het Verenigd Koninkrijk bestaat, in te voeren. Bij de geefsubsidie krijgt de ontvanger van de gift in aanvulling op de gift een percentage dat samenhangt met de hoogte van de gift, in plaats van de gever. De effecten van een geefsubsidie zijn door SEO onderzocht als beleidsoptie en bieden een eerste beeld of het te vertalen is naar Nederland.
Voordeel van de geefsubsidie-constructie is dat de uitvoerbaarheid voor overheid en gever wordt verbeterd, omdat de gever geen giften meer hoeft op te voeren in de aangifte. De controle kan zich richten op de ontvangers van giften, waarvan er veel minder zijn ten opzichte van gevers. Daarbij kunnen zij vaak beter aan rapportageverplichtingen doen dan individuele gevers.
De invoering van een geefsubsidie brengt een mogelijk nadeel voor kleinere instellingen en vrijwilligersorganisaties die al een hoge regeldruk ervaren. Ook zijn er organisaties die geen directe overheidssubsidie willen ontvangen vanwege hun onafhankelijke positie.
De door SEO zijn geïnterviewde mensen vinden een geefsubsidie wenselijker als de inkomsten verder toenemen, maar dat hangt af van het nu nog onbekende effect van de regeling op geefgedrag.