Vermogenden kunnen de inkomstenbelasting die zij moeten betalen verlagen door een ANBI op te richten en daar zelf aan te doneren. Dat schrijft de NOS op basis van een onderzoeksrapport naar ‘opmerkelijke belastingconstructies die de Belastingdienst geregeld in de praktijk tegenkomt’.
Om doneren aantrekkelijker te maken mogen giften aan één van de 45.000 Nederlandse ANBI’s onder bepaalde voorwaarden worden afgetrokken van de inkomstenbelasting. Van dit belastingvoordeel maken sommigen misbruik door zelf een ANBI op te richten (kosten: 400 euro) en daar vervolgens het ‘bloot eigendom’ van bijvoorbeeld aandelen of kunst te stallen. ‘Dat betekent dat het recht op inkomsten uit de aandelen (dividend) of het recht om het schilderij aan eigen muur op te hangen blijft toebehoren aan de persoon en niet is overgegaan naar de ANBI. Vervolgens wordt de verkoopsom van de aandelen of schilderij door de persoon aan de ANBI in termijnen geschonken als periodieke gift,’ aldus de fiscus in het onderzoeksrapport.
Het resultaat van deze constructie is volgens de Belastingdienst dat de schenker minder inkomstenbelasting betaalt omdat het gedoneerde niet langer tot het privévermogen behoort, én zij de periodieke gift mogen aftrekken. Bij de groep met meer dan 25 miljoen euro aan vermogen was minimaal 94 procent van de grote periodieke schenkingen aan een zelf opgerichte ANBI, blijkt uit cijfers van de fiscus. Voor de groep met meer dan één miljoen aan vermogen is dat minimaal 66 procent. In belastingjaar 2018 zorgde dat ervoor dat in 88 van de honderd grootste giftenaftrekposten de inkomstenbelasting uit woning en werk (box 1) tot nul werd gereduceerd.
Gebrekkig toezicht
De afgelopen jaren was er een wildgroei aan ANBI’s. In de periode van 2008 tot 2020 werden 12.000 nieuwe organisaties geregistreerd. In de regel dienen die ANBI’s negentig procent van het vermogen ten goede laten komen aan het algemeen nut, mogen bestuurders het geld niet gebruiken alsof het van henzelf is en moeten zij voldoen aan transparantie-eisen.
Maar het toezicht op de ANBI’s is gebrekkig door een gebrek aan gegevens en beperkte capaciteit bij de Belastingdienst, concludeerde ook een adviescommissie ingesteld om het toezicht op ANBI's te onderzoeken. De NOS meldde maandag in haar journaal dat er op het betreffende kantoor van de fiscus in Eindhoven vijf voltijdsmedewerkers zijn die toezicht moeten houden op 45.000 ANBI-stichtingen.
De adviescommissie constateerde destijds ook dat Kamervragen over spanningen met grondrechten vrijwel uitsluitend gaan over ANBI’s die geen Erkenning hebben en geen lid zijn van brancheorganisaties. Voor de maatschappelijk meest zichtbare ANBI’s - die ook het grootste deel van de economische activiteiten voor hun rekening nemen - is de kans op fraude klein, omdat zij over een CBF Erkenning beschikken of aangesloten zijn bij een branchevereniging.
De FIN, branchevereniging voor vermogensfondsen, vindt dan ook dat er in de berichtgeving teveel nadruk wordt gelegd op de mogelijkheid van fraude en misbruik. 'De leden van de FIN herkennen zich niet in dat beeld. Wij staan voor transparantie, voor strenge controle en zijn tegen elke vorm van misbruik. De steun aan alle ANBI's die Nederland rijk is, is zeer belangrijk, dat koesteren we en daar zijn we zuinig op. Daarom zijn we voor een strenge controle door de Belastingdienst. Als daar meer capaciteit voor nodig is, dan ondersteunen wij dat van harte,' luidt het bericht van de FIN.
Aanbevelingen
In het adviesrapport deed de commissie zeven aanbevelingen om onder andere het toezicht op ANBI’s te intensiveren, zelfregulering te versterken en het algemeen nut-vereiste aan te scherpen. Aan dat adviesrapport schreef onder andere hoogleraar Filantropie aan de VU Amsterdam René Bekkers mee.
Het kabinet komt dit najaar met een reactie.
