Nederland schonk in 2020 in totaal 5,6 miljard euro aan goede doelen en het bedrijfsleven gaf voor het eerst meer dan de huishoudens. Die resultaten presenteerde het onderzoeksteam van het Centrum Filantropische Studies aan de Vrije Universiteit Amsterdam donderdag 16 juni aan een goed gevulde aula, in het kader van het tweejaarlijkse onderzoek Geven in Nederland. Uit de trends blijkt ook dat corona een flinke invloed heeft gehad op sommige elementen van het Nederlandse geefgedrag.
De Dag van de Filantropie 2022 werd geopend door journalist Frénk van der Linden en de Decaan van de Faculteit Sociale Wetenschappen aan de VU, Gregor Halff. Hij sprak zijn bewondering en dank uit voor het onderzoek. Fedor Meerts, hoofd van de afdeling Integriteit, Kansspelen en Filantropie bij het Ministerie van Justitie & Veiligheid, nam daarna het eerste exemplaar van het onderzoek in ontvangst. Hij benadrukte het belang van het maatschappelijk middenveld en prees het feit dat zij zich snel en op maat kunnen organiseren op plekken waar de overheid dat niet kan. Een klimaat om te koesteren en te analyseren, vond Meerts. Theo Schuyt zette vervolgens afzwaaiend coördinator van het onderzoek Barbara Gouwenberg in het zonnetje. Zij was sinds de start van het onderzoek betrokken en was die periode ‘de ruggengraat en de moeder van het onderzoeksteam’, aldus Schuyt. Gouwenberg wordt opgevolgd door Stephanie Koolen-Maas.
Totale filantropie heeft waarde van 5,6 miljard euro
Prof. dr. René Bekkers vatte de onderzoeksresultaten samen. Nederland gaf in 2020 in totaal 5,6 miljard euro, een stijging van ruwweg 100 miljoen ten opzichte van 2018. Bekkers plaatste de kleine stijging wel direct in perspectief: het percentage van het Nederlands bruto binnenlands product (bbp) dat naar filantropie gaat is mede door de groeiende economie een fractie gezakt, van 0,8 procent naar 0,7 procent: terug naar het niveau van 2013.
Het grootste aandeel in het gegeven geld komt van bedrijven (39 procent, 2.158 miljoen euro). In de coronacrisis zijn zij zelfs meer gaan geven. Huishoudens daarentegen beknibbelden iets vaker op hun geefgedrag (zij zijn verantwoordelijk voor 37 procent van het totaal, 2.073 miljoen). In 2018 gaven huishoudens nog ruim 2,4 miljard. Het overige aandeel komt van twee grote stijgers: fondsen en nalatenschappen, beide goed voor ongeveer 390 miljoen. Via kansspelen werd 572 miljoen aan filantropie besteed.
Huishoudens: geefvraag beperkt, minder gegeven
De daling in de totale waarde van giften van huishoudens is gedeeltelijk te verklaren door de lockdown-maatregelen die bij de coronapandemie werden ingevoerd. Het werd voor veel goededoelenorganisaties moeilijker om fondsen te werven. Verschillende vormen van ‘anderhalvemeter-geven’, zoals de collectes en verkoop aan de deur en op straat namen dan ook af. Daar stond tegenover dat tijdens de pandemie huishoudens die vaste donateur waren, hun goede doelen veelal trouw bleven. Het aantal huishoudens dat een vaste periodieke overschrijving deed steeg van 44 naar 48 procent. Ook leverde de opruimdrift die veel mensen tijdens de lockdown kregen een stijging in het aantal donaties van kleding op. 79 procent van de huishoudens mikte een zak kleding in een container, ten opzichte van 67 procent in 2018. Verrassend is wel dat het aantal huishoudens dat online geeft en aan crowdfunding doet vrij laag blijft.
Dr. Claire van Teunenbroek ging in haar presentatie verder in op het geefgedrag van huishoudens. De daling van 2,4 miljard naar bijna 2,1 miljard brengt het aandeel van huishoudens in de Nederlandse filantropie terug naar het niveau van 2015, vertelde zij. 73 procent van de huishoudens gaf geld of goederen. De waarde van giften per huishouden zakte van 373 euro naar 360 euro. Daar staat tegenover dat het vertrouwen in goede doelen in 2020 wel flink toenam, van 35 naar 45 procent. Het viel de onderzoekers verder op dat lokaal geven voor het eerst sinds 2007 weer aan populariteit wint, en dat huishoudens minder doelen, op minder manieren steunen.
73 procent van de huishoudens gaf geld of goederen
Ze ging ook nog iets langer in op de trends in crowdfunding. Geld en goederen die via die methode worden geworven komen lang niet altijd bij de sector terecht. Er wordt veel aan crowdfunding gedaan voor zeer lokale onderwerpen en privépersonen, bijvoorbeeld de buurvrouw die een Facebook-oproep doet, aldus van Teunenbroek.
Welke inzichten kunnen fondsenwervers uit de resultaten halen?
Welke uitdagingen en mogelijkheden bracht de coronapandemie voor filantropische organisaties? En wat betekent de veranderende context voor geefgedrag in de nabije toekomst? Geven in Nederland-onderzoekers Claire van Teunenbroek en Stephanie Koolen-Maas bespreken in een artikel in het aanstaande Vakblad fondsenwerving (dinsdag 21 juni op de mat!) zes inzichten uit het onderzoeksrapport. Dat artikel is vanaf dinsdag ook online te lezen.
Bedrijven: onverminderd gul in giften en sponsoring
Dr. Dick de Gilder nam de bijdragen van bedrijven onder de loep. Bedrijven gaven bijna 2,2 miljard euro in giften en in sponsoring. Over het algemeen bestaat er vanuit het bedrijfsleven brede steun voor het maatschappelijk middenveld, blijkt uit de resultaten. Wel zijn het de gezondheidsdoelen en kerk- en levensbeschouwingsdoelen die het merendeel van de giften ontvangen, terwijl de sport zich uitermate goed leent voor sponsoring.
Het zijn de zakelijke dienstverleners en financiële instellingen die het meest geven. Maar het geven is niet vanzelfsprekend, benadrukte De Gilder; het geefgedrag is persoonlijk en het initiatief wordt in ruim zeven op de tien gevallen gedreven door de visie van de directie. Volgens het onderzoek geven bedrijven vanuit ideëel besef, voor economische redenen en de voordelen die bijvoorbeeld sponsoring brengt, en om aan de verwachtingen van zowel werknemers als de buitenwereld te voldoen – zij willen niet achterblijven.
Vanuit het bedrijfsleven bestaat brede steun voor het maatschappelijk middenveld
Corona heeft dubbel effect op vrijwilligerswerk
Op de vrijwillige inzet van de Nederlander heeft de coronapandemie een dubbel effect gehad. Door corona werd het moeilijker om vrijwilligerswerk te doen. Geven in Nederland rapporteert dan ook een daling in het totale aantal vrijwilligers: negen procent gaf aan meer vrijwilligerswerk te hebben gedaan, maar 21 procent deed juist minder. In totaal deed 44 procent van de Nederlanders vrijwilligerswerk.
De diepte in
De resultaten die in dit artikel beschreven staan beschreven geven slechts een oppervlakkig beeld van de algemene stand van de filantropie in Nederland. Het volledige onderzoek is gratis te lezen via de website van het Centrum voor Filantropische Studies.
Geven in Nederland 2022
Geven in Nederland 2022 werd mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van Justitie en Veiligheid, leden van Goede Doelen Nederland, Prins Bernhard Cultuurfonds, VSBfonds, Rabo Foundation, ABN AMRO Foundation, Adessium Foundation, ING Fonds, Stichting de Verre Bergen, SBF & DURF.
