Sinds de oprichting in 1989 financieren de Nationale Goede Doelen Loterijen beneficianten middels vrij besteedbare, langere termijn financiering. Recentelijk is er steeds meer aandacht voor het belang van het financieren van maatschappelijke organisaties op deze wijze. In Nederland, maar ook in de rest van Europa en in de VS, en zeker in tijden van crisis zoals nu met corona, wordt het belang van deze flexibele manier van financiering duidelijk. Maar zijn er alleen maar voordelen aan deze vorm van financieren?
Tijdens de inaugurele rede op 19 maart 2021 zal prof. dr. Pamala Wiepking ingaan op de eerste resultaten van het onderzoek dat zij en haar team (waar dr. Arjen de Wit deel van uitmaakt) hebben uitgevoerd. In dit onderzoek zijn beneficianten van de Postcode Loterij en de VriendenLoterij geïnterviewd over hun ervaringen met het ontvangen van vrij besteedbaar geld. De beneficianten waren werkzaam op het terrein van gezondheid, internationale hulp, natuur en milieu en in het sociale domein. Een van de vragen die we met dit onderzoek wilden beantwoorden is:
Wat doet het met een organisatie, als ze van de ene op de andere dag opeens een substantieel bedrag - bijvoorbeeld vijfhonderdduizend euro of zelfs meer - voor minimaal vijf jaar toegezegd krijgen, dat geheel naar eigen inzicht besteed kan worden?
Uit de interviews kwamen een aantal verwachtte reacties naar voren, waaronder dat de ontvangende organisaties het geld gebruikten om de eigen organisatie efficiënter te maken, bijvoorbeeld door continuïteit van personeel te kunnen waarborgen middels vaste arbeidsovereenkomsten. De directeur van een in Nederland opererende gezondheidsorganisatie zei hierover bijvoorbeeld:
Op het moment dat je alleen maar projectmatig werkt, dan is er geen geld meer voor [vast personeel]. Dan moet je steeds weer nieuwe mensen binnenhalen.
Daarnaast gaf de geïnterviewde aan dat het vrij besteedbare geld werd ingezet om de financiële stabiliteit van de organisatie te verstevigen. De directeur van een internationale gezondheidsorganisatie zegt:
Het is één van de weinige financiers waarmee je een soort organisatie-investeringen kunt doen. We zitten nu bijvoorbeeld in een fase dat er een breekpunt aankomt qua financiering en dat betekent eigenlijk dat je iets meer reserves moet hebben. Mocht het negatief uitpakken dan zullen er personele consequenties komen. Nou, dat [financiële reserves] moesten we opbouwen. Er zijn weinig financiers die daar de mogelijkheid toe bieden, dus [daar] ben ik duidelijk wel mee bezig geweest om daar ieder jaar wel de bijdrage van de Postcode Loterij aan te besteden.
Symposium en Oratie
Op vrijdag 19 maart 2021 om 15.45 uur zal prof. dr. Pamala Wiepking haar inaugurele rede houden ter aanvaarding van de leerstoel “De maatschappelijke betekenis van goede doelen loterijen” bij het Centrum voor Filantropische Studies aan de Faculteit Sociale Wetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam. Deze leerstoel is gefinancierd door een bijdrage van de Postcode Loterij. U kunt de inaugurele rede virtueel bijwonen middels de volgende link. Aanmelden is niet nodig.
Omdat de interviews gedeeltelijk tijdens de eerste ‘intelligente’ lockdown zijn gehouden, kwam natuurlijk ook de coronacrisis ter sprake. Voor veel geïnterviewden was het vrij besteedbare geld een uitkomst in tijden van crisis. Organisaties die volledig van projectfinanciering afhankelijk zijn, kunnen niet opeens een deel van het budget gebruiken om de effecten van de coronacrisis te bestrijden. Dit is wel mogelijk met vrij besteedbaar geld. De relatiemanager van een in Nederland werkende gezondheidsorganisatie zei bijvoorbeeld:
Als het om projectfinanciering gaat moet je veel strikter opletten wat je nu wel en niet doet, en moet je dan soms leveren terwijl eigenlijk al die hele omgeving is veranderd en dat vinden wij soms lastiger. Wij hebben gewoon een ander soort werkveld waarbij het lastiger is om driejaar-aanvragen te doen terwijl de wereld, dat zien we nu, echt binnen een week op z’n kop kan staan.
Vrij besteedbaar geld is soms noodzakelijk om andere projecten te kunnen uitvoeren. Zoals de corporate account manager van een grote internationale hulporganisatie zegt: ‘Geoormerkt geld vraagt ongeoormerkt geld om het te kunnen aannemen en uitvoeren.’ Vooral geoormerkte subsidies van de Nederlandse overheid en de Europese Unie blijken vaak substantieel organisatiekosten onder te financieren: vrij besteedbaar geld is nodig om de projecten überhaupt te kunnen uitvoeren.
En tenslotte leren de interviews dat vrij besteedbaar geld organisaties helpt om juist die projecten uit te voeren die zij het allerbelangrijkste vinden, waarmee zij aan hun missie kunnen werken, maar waarvoor op andere wijze geen financiering te vinden is. Zoals de teamleider van een in Nederland opererende gezondheidsorganisatie het mooi verwoordt: ‘Het belangrijkste is dat je dingen kan doen die niet sexy zijn.’ Dat kunnen projecten zijn die niet aansluiten bij de Theory of Change van andere financiers, of projecten die uitermate complex of abstract zijn dat andere financiers het moeilijk vinden de impact van zo’n project te evalueren en er daarom niet aan willen bijdragen.
Tijdens de inaugurele rede zal prof. dr. Pamala Wiepking dieper ingaan op deze resultaten, en ook op de mogelijke onbedoelde negatieve effecten van vrij besteedbaar geld.
Pamala Wiepking, 11 maart 2021