Eind goed, al goed dus? Nee, dat denk ik niet. Want de hele heisa rond Dream or Donate heeft aangetoond hoe kwetsbaar werving van donaties via een crowdfundingplatform kan zijn. Het was (en is) in mijn ogen wachten op (nieuwe) problemen en incidenten met dit soort platforms. Crowdfunders en donateurs lopen bij het gebruik ervan risico’s! Daarom lijkt het me verstandig en wenselijk dat er maatregelen komen om hen – én de begunstigden - daartegen te beschermen.

Voordat ik enkele suggesties daarvoor geef, eerst even wat uitleg over crowdfunding. Crowdfunding wordt gebruikt in de zakelijke sector voor de funding van startups, productontwikkeling etc. Vaak gaat de funding via aandelen of achtergestelde leningen. Deze platforms staan onder controle van de Autoriteit Financiële Markten. Maar crowdfunding wordt daarnaast meer en meer gebruikt voor maatschappelijke doelen: het zgn. donatie crowdfunding. En daar gaat ging het om bij DreamorDonate. Dergelijke crowdfunding platforms staan niet onder controle van de Autoriteit Financiële Markten of andere instanties. 

Bij donatiecrowdfunding maken we onderscheid tussen ‘open’ platforms en ‘branded’ platforms. 

Open crowdfunding platforms

De open platforms zijn eigendom van een organisatie zoals een bedrijf of stichting, meestal met als kerntaak de exploitatie dat platform. Voor de afwikkeling van de donaties werkt de organisatie samen met een paymentprovider als Mollie, Buckaroo of Adyen. Instellingen en particulieren (crowdfunders) kunnen gebruik maken van zo’n platform voor hun crowdfundingcampagne. Zij krijgen dan een eigen pagina op het platform, waarmee ze hun wervingsactie kunnen uitvoeren. De geldstromen lopen vanaf de paymentprovider via de platformexploitant naar de crowdfunder. Bij de meeste platforms worden de ontvangen donatiegelden na afloop van de campagne aan de crowdfunders uitbetaald. Bij sommige platforms ontvangen de donateurs hun geld terug als de campagne niet succesvol wordt afgesloten. Ieder platform hanteert hiervoor zijn eigen regels. Vaak zijn deze open crowdfunding platforms thematisch opgezet en gericht op specifieke terreinen zoals kunst, natuur en onderwijs. Sommige platforms werken internationaal. Voorbeelden van open platforms zijn www.gofundme.com, www.whydonate.nl, www.geefonderwijs.nl, www.voorjebuurt.nl en (het nu gestopte) www.dreamordonate.nl. 

Branded crowdfundingplatforms

Deze zijn in het bezit van een fondsenwervende organisatie. Zij kunnen zelf daar projecten op plaatsen waarvoor ze via crowdfunding geld willen werven. Ook hier wordt voor de afwikkeling van transacties samengewerkt met een paymentprovider. De geldstromen gaan daarbij vanaf de paymentprovider in de regel direct naar de fondsenwervende organisatie. Voorbeelden van branded crowdfunding platforms zijn www.steunleiden.nl, http://crowdfunding.wnf.nl, http://steunmijnonderzoek.hartstichting.nl. 

Risico’s

De grootste risico’s zien we bij de open crowdfunding platforms, zoals geldstromen die via de exploitant van het platform zelf open. Dat brengt grote risico's met zich mee.

De volgende vragen zijn relevant bij open platforms:

Vraag één. Waar blijven de ontvangen donaties als deze exploitant failliet gaat of er acuut mee stopt? In mijn ogen kan en moet dit ondervangen worden door de geldstromen te laten lopen via een derdengeldenrekening van een volstrekt onafhankelijke derdengeldenstichting. Controle hierop zou kunnen gebeuren door een paymentprovider. Als een organisatie een contract met hen wil sluiten voor een open crowdfunding platform, moet als eis worden gesteld dat de geldstromen via derdengeldenrekening(en) van gevers naar de crowdfunder lopen.

Vraag twee. Wordt er goed gecontroleerd of het doel van de crowdfundingcampagnes en het bijbehorende verhaal kloppen? Is het verhaal niet verzonnen om gemakkelijk aan geld te komen? We kennen dat ook van de nepcollectanten aan de voordeur. Belangrijk is dat de exploitant van het platform een strenge en gedegen toelatingsprocedure hanteert, zoals banken en paymentproviders dat ook doen. Pas als die procedure positief is afgerond mogen donaties worden geworven.

Tenslotte is er nog de vraag wie controleert of al het geworven geld ook besteed wordt aan of terechtkomt bij het doel dat in de campagne centraal staat. Na een dramatische gebeurtenis zien we soms dat particulieren het initiatief nemen om geld te werven voor nabestaanden of andere betrokkenen en dat er dan gul gegeven wordt. Op zich natuurlijk een prachtige sociale ontwikkeling. Maar stel dat er op deze wijze een bedrag van € 175.000 geworven wordt. Wie controleert dan of dat hele bedrag goed terechtkomt en niet maar een deel? En hoe wordt de resterende opbrengst besteed wanneer er voor het oorspronkelijke doel genoeg is opgehaald?

Bij branded platforms spelen dit soort risico’s veel minder. Vaak hebben de organisaties achter deze platforms het CBF-keurmerk (www.cbf.nl) of minimaal een ANBI-status. Daarvanuit is er al een (primaire) controle op de geldstromen binnen die organisaties. Voor de inkomsten die geworven worden via crowdfunding gelden dezelfde regels als voor de inkomsten uit de jaarlijkse collecte en andere fondsenwervingsmethoden zoals evenementen.

Keurmerk open crowdfundingplatforms

Het is denk ik onmogelijk om alle risico’s weg te nemen. Ze kunnen echter wel verminderd worden. Om dat te bereiken pleit ik voor de introductie van een keurmerk voor de open crowdfundingplatforms zoals het Thuiswinkel-waarborg voor webshops. En misschien ook onder controle van dezelfde organisatie Thuiswinkel.org? Of van Nederland Filantropieland (www.nlfl.nl)? Aan het verkrijgen van zo'n keurmerk zouden dan eisen gesteld moeten worden, zoals:

• de geldstromen lopen via een onafhankelijke derdengeldenrekening;
• er is sprake van een degelijke toelatingsprocedure voor elke crowdfunder die een actie wil starten;
• er wordt transparant gecommuniceerd over de kosten voor het gebruik van het platform;
• de crowdfunders dienen (via het platform) een complete verantwoording af te leggen aan hun donateurs, over de besteding van de ontvangen gelden.

Zo’n keurmerk zal bijdragen aan het vertrouwen bij donateurs en incidenten met crowdfunding voorkomen. Wat betreft de branded crowdfunding platforms lijkt het me zinvol dat de organisatie (het goede doel) achter het platform altijd beschikt over het CBF- keurmerk of de ANBI-status en dat dit voor de bezoekers van het platform zichtbaar is.

Nederland Filantropieland heeft aangegeven binnenkort met partijen uit de markt, de brancheorganisatie Goede Doelen Nederland en het CBF hierover van gedachten te willen wisselen. Dat juich ik toe en ik hoop dat het snel tot resultaten leidt.

Dit artikel verscheen gelijktijdig hier en op www.kentaa.nl.