Vf 2021: Alle ontwikkelingen op het gebied van wet- en regelgeving

WTMO: transparantie maatschappelijke organisaties

De wet transparantie maatschappelijke organisaties (WTMO) is een slepend en pijnlijk dossier aan het worden. De plannen voor de wet werden in 2019 al gepresenteerd en stuitten toen op veel kritiek in de charitatieve sector. In 2021 werd een nieuwe, meer risicogerichte opzet gesuggereerd. Burgemeesters en het OM zouden een inzagerecht krijgen in donaties van buiten de EU, mits daar gegronde redenen voor zijn, en organisaties dienen hun jaarrekeningen te publiceren.

Branchekoepel SBF reageerde niet enorm enthousiast op de plannen. Volgens SBF bevat de wet ‘te veel open en niet omlijnde begrippen op basis waarvan kan worden ingegrepen’. Europees filantropieproject Philanthropy Advocacy ging zelfs nog een stapje verder. Het project gaf in juli aan bezorgd te zijn over de nieuwste versie van de wet die nu op tafel ligt. De wetgeving kan zwaarwegende negatieve gevolgen hebben, aldus het project: ‘het brengt de status van Nederland als filantropievriendelijke omgeving en als sterke verdediger voor het beschermen van de openbare ruimte in Europa in gevaar.’ Daarbij is Philanthropy Advocacy bang dat de wet in strijd is met de waarden van de EU. 

Dit dossier is nog lang niet gesloten. Gastauters Wilbert van Vliet en Remco Keij (HVK Stevens) keken naar de gevolgen van het wetsvoorstel en noemden het ‘ondoordacht’. ‘Het voorstel werkt als een onkruidverdelger die niet alleen het onkruid maar ook de gezonde planten dreigt aan te tasten’, concludeerden zij.

1 juli 2021: ingang Wbtr en Telecommunicatiewet

De Wbtr (wet bestuur en toezicht) is zo’n wet die wel geimplementeerd is het afgelopen jaar. De wet zou zorgen voor een verbetering van de kwaliteit van bestuur en toezicht en de wettelijke regeling tussen rechtspersonen gelijkwaardiger maken. Alle stichtingen moesten per 1 juli de wet opvolgen. Voor sommige organisaties betekende dit een wisseling van het bestuursmodel, scherper toezicht op fraudegevoeligheid en de invulling van de term ‘behoorlijke taalvervulling’. Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) maakte een checklist. 

Vereniging NOV schreef eind mei, een maand voordat de wet van kracht werd, dat 86 procent van de besturen op dat moment nog geen actie had ondernomen en dat meer dan zestig procent nog niet van de Wbtr had gehoord. Hoewel organisaties wel moeten handelen naar de wet, is een statutenwijziging niet per sé nodig. Wanneer een vereniging of stichting overgaat tot statutenwijziging moeten zij de Wbtr wel verwerken.

Telecommunicatiewet

Met het ingaan van de nieuwe telecommunicatiewet kwam er in 2021 ook een eind aan dat langlopende dossier. Eind januari werd er over de wetswijziging gestemd en werd deze met algemene stem aangenomen. Ook het amendement over de verruiming van het begrip klantrelatie voor goededoelenorganisaties kwam er gemakkelijk door. Een paar weken later stemde ook de Senaat in. Hoewel er nog even werd getwijfeld over de ingangsdatum, werd in april besloten de wet per 1 juli van kracht te laten worden.

Of het amendement daadwerkelijk verruimend is voor de non-profitsector is nu nog niet te zeggen. Het blijft voor organisaties zeker mogelijk om aan succesvolle telemarketing te doen. Patrick Jordens, klantcontact- en compliance-expert, schreef er een boek over.

De formatie en ANBI-zaken

Tenslotte kijken we naar de gebeurtenis die politiek Den Haag historisch lang in haar greep hield: de formatie. Met deze keer ook veel actie voor de positie van het maatschappelijk middenveld in de onderhandelingen. Eind april stuurde Goede Doelen Nederland samen met de SBF-partners een brief naar de eerste informateur, Herman Tjeenk Willink. In die brief vroegen de ondertekenaars aandacht voor het op waarde schatten van het burgerinitiatief. ‘De civil society kan aanvullen op plekken waar de politiek geen zicht op heeft, of tekortschiet.’ Goed doen en geefgedrag moet worden gestimuleerd, wetgeving mag geen onnodig negatieve gevolgen hebben en de afdracht aan goede doelen in het loterijbeeld dient te worden verankerd.  

Een paar maanden later stuurde een grote groep maatschappelijke organisaties een nieuwe brief. In het eindverslag van toenmalig formateur Mariëtte Hamer was er nog te weinig ruimte voor het maatschappelijk middenveld en stipte het aspecten aan die de ruimte juist zouden vernauwen. ‘In het belang van tegenmacht voor de democratische rechtsstaat in Nederland verzoeken wij de formerende partijen om de ruimte voor het maatschappelijk middenveld als prioriteit op te nemen en gehoor te geven aan de zorgen van de ondertekende organisaties,’ besloten de auteurs.

Het coalitieakkoord is op het moment van schrijven net gepresenteerd, maar op het eerste gezicht is er geen expliciete ruimte voor filantropie en goede doelen:

Snelle telling in #coalitieakkoord: 4 keer vrijwilligers(werk), 3x maatschappelijk (verantwoord) ondernemen, 3x maatschappelijke diensttijd, 0 keer filantropie, 0 keer goede doelen @VerenigingNOV @mdt_nl @GoedeDoelen_nl @CBF_NL https://t.co/97as6xZSYu

— Rene Bekkers (@renebekkers) December 15, 2021

ANBI-brief

Hans Vijlbrief, demissionair staatssecretaris van Financiën, de zogenaamde ANBI-brief om in te gaan op lopende vraagstukken. Hij schreef daarin onder andere dat er onderzoek komt naar de definitie van het ‘algemeen belang’, crowdfundingplatforms in staat zijn de ANBI-status te krijgen en er nieuwe criteria rondom de anti-oppoteis aanstaande zijn. Wij zetten toen de belangrijkste punten op een rij.

Overige wetgevingsplannen

2021 was ook het jaar waarin er wetgeving werd aangepast en gecreëerd op het gebied van administratie, maatschappelijk ondernemen en huis-aan-huispost. De Belastingdienst maakte in april standaardformulieren voor de publicatie van de jaarrekening beschikbaar, de 'Maatschappelijke BV' als juridische vorm kwam in maart een stapje dichterbij, en per april werd de Code Postfilter aangepast.