De belangrijkste punten uit de ANBI-brief van staatssecretaris Vijlbrief

De definitie van het ‘algemeen belang’

Vijlbrief werd gevraagd naar ANBI’s die niet handelen conform wat door een groot deel van de maatschappij als algemeen belang wordt gezien. Denk daarbij aan ANBI’s die giften uit onvrije buitenlanden ontvangen of organisaties die zich met zogenaamde conversiepraktijken (‘homogenezing’) bezighouden. Als het aan Vijlbrief ligt, komt er een onderzoek of de Belastingdienst extra kan controleren of instellingen handelen conform het algemeen nut. Voorlopig zijn ANBI’s in principe vrij hoe zij het nastreven van hun maatschappelijke doel aanpakken, tenzij daarbij de wet wordt overtreden of de rechter bepaalt dat een instelling verboden moet worden.

De Belastingdienst heeft op dit moment niet de wettelijke bevoegdheid om organisaties extra te controleren. Zolang een instelling voor ten minste negentig procent aan het algemeen nut dient, heeft deze recht op de ANBI-status. Vijlbrief noemt deze conclusie ‘onbevredigend’. Hij zegt over het vraagstuk ‘advies te vragen aan een commissie van deskundigen’, waaronder de expertise van de goededoelensector.

Wat betreft giften uit onvrije landen verwijst de staatssecretaris naar de voornemens van het zoals verwoord door de demissionair Minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker in de Wet Transparantie Maatschappelijke Ondernemingen (WTMO). 

Moderne vormen van filantropie, zoals crowdfunding

Het kabinet is ook gevraagd naar de wettelijke behandeling van crowdfundingplatforms. Kan een crowdfundingplatform bijvoorbeeld een ANBI zijn? Vijlbrief: ‘De belangrijkste voorwaarde voor een platform om te kunnen kwalificeren als ANBI is dat het met zijn activiteiten zelf het algemeen nut dient, en niet vooral als ‘doorgeefluik’ fungeert.’ Uit overleg is naar voren gekomen dat de bestaande wet- en regelgeving adequate mogelijkheden biedt om een crowdfundingplatform de ANBI-status te geven, maar dat het van verschillende, vaak niet strikt te meten factoren afhangt. De regering wil daarom onderzoeken op welke wijze dit duidelijker te maken valt: ‘Uit gesprekken met de sector blijkt dat er behoefte bestaat aan meer informatie en duidelijkheid over het toetsingskader.’

De 'anti-oppoteis'

Vervolgens gaat Vijlbrief in op de zogenaamde anti-oppoteis: het tegengaan van het opstapelen van vermogen door een ANBI. Een ANBI mag vermogen aanhouden voor zover dit nodig is voor haar continuïteit. Er zit echter geen eenduidige, harde bovengrens aan omdat er sterk verschillende soorten organisaties bestaan binnen de ANBI-status. Wel worden er, in overleg met de SBF, criteria geformuleerd voor algemeen nut investeringen in het kader van de anti-oppoteis. Daarmee komen er duidelijkere regels rond bijvoorbeeld aandelenbelangen van een ANBI en de toegestane omvang van reserves.

Onzekerheidsvereiste giftenaftrek

Een periodieke uitkering kent andere, gunstigere belastingregels. Om van een periodieke uitkering te spreken moet in ieder geval zijn voldaan aan het onzekerheidsvereiste, schrijft Vijlbrief. Het totale beloop van een periodieke uitkering moet afhankelijk zijn van een toekomstige onzekere gebeurtenis van ‘wezenlijke betekenis’: een overlijdenskans van ongeveer één procent. In de praktijk is die onzekerheidsvereiste echter moeilijk. Vijlbrief oppert een nieuwe definitie van de periodieke gift, hand in hand met een wetswijziging, waarmee de onzekerheidsvereiste komt te vervallen. Doel is om de wetswijziging op 1 januari 2024 in werking te laten treden.

Verplichte standaardformulieren voor grote ANBI’s

Recent zijn er standaardformulieren voor grote ANBI’s geïntroduceerd om transparantie te bevorderen. De staatssecretaris spreekt over de ondergrens voor die publicatieplicht: ‘Fondsenwervende instellingen worden als grotere ANBI aangemerkt indien de totale baten ten minste 50.000 euro in het afgelopen boekjaar bedroegen. Fondsenwervende instellingen die het Erkenningspaspoort van het CBF hebben, mogen dit als standaardformulier gebruiken’. Niet-fondsenwervende instellingen worden als ‘groter’ bestempeld als de totale lasten ten minste een ton bedragen. Er zijn op maat gemaakte standaardformulieren te verkrijgen voor allerlei maatschappelijke instellingen.

Toezicht op fiscale fraude bij ANBI’s

Tenslotte hebben Tweede Kamerleden de regering verzocht om financieel toezicht op ANBI’s dusdanig in te richten dat zij zich permanent gecontroleerd voelen. De motie is op 8 september 2020 met algemene stemmen aangenomen. Vijlbrief erkent dat het onmogelijk is om alle 45.000 ANBI’s in Nederland te controleren. In 2020 zijn 3.500 instellingen beoordeeld. De Belastingdienst maakt keuzes over waar de capaciteit wordt ingezet, afgestemd op het gedrag van burgers en bedrijven. ‘Om het nalevingsgedrag te vergroten wordt door de Belastingdienst geïnvesteerd in toezicht aan de voorkant,’ schrijft Vijlbrief. Het nieuwe standaardformulier zou kunnen worden ingezet om extra informatie bij ANBI’s op te vragen, zoals de sectoren en landen waar de ANBI actief is, het aantal personeelsleden, etc. Ook deze stappen worden gezet in overleg met SBF. Verder gaan de Belastingdienst en de FIOD samenwerken om misbruik van ANBI’s te bestrijden. 

Het vervolg

Vijlbrief rondt zijn brief af met de conclusie dat er nog werk te doen valt. ‘Het zijn geen eenvoudige vraagstukken. Reden voor mij om een commissie van deskundigen in te stellen om hierop te adviseren. Verder ga ik samen met de goededoelensector aan de slag met de in deze brief genoemde vervolgacties. Daarbij wordt ook het advies ‘Beter geven’ dat in opdracht van de SBF is opgesteld, betrokken.’

De resultaten van de vervolgacties worden naar verwachting in het voorjaar van 2022 gezamenlijk gepresenteerd aan de Tweede Kamer.

Lees de volledige brief van staatssecretaris Vijlbrief op de website van Rijksoverheid.