Onderzoekscommissie Oxfam: complimenten en kritiek

Vorig jaar in februari was er veel publiciteit omtrent het gedrag van voormalig medewerkers van Oxfam Groot-Brittannië op Haïti in 2011. Ze zouden zich, tijdens een humanitaire missie na de aardbeving in het land, hebben overgegeven aan seksfeesten. Deze feesten werden gehouden in door Oxfam betaalde woningen, mogelijk met minderjarige prostituees. Het gevolg: de organisatie kwam wereldwijd in opspraak en verschillende donoren trokken hun financiële steun aan Oxfam in, ook in Nederland.

In haar rapport veroordeelt de commissie de gebeurtenissen op Haïti en stelt dat medewerkers, partners en de lokale bevolking beter geïnformeerd moeten worden over hoe zij problemen kunnen melden. Ook intern moeten misdragingen sneller en nauwkeuriger aan de kaart gesteld kunnen worden. Daarna moeten de meldingen professioneel worden onderzocht, op een manier dat de veiligheid van de melders en slachtoffers niet in het geding komt. Deze inspanningen moeten dan publiekelijk naar buiten gebracht worden in een poging het vertrouwen van de donateur weer terug te winnen.

'De organisatie heeft prioriteit gegeven aan wat ze wil bereiken over de manier waarop dat wordt gedaan' - Onderzoekscommissie Oxfam

Risico

Toch erkent de commissie ook dat het risico op grensoverschrijdend gedrag in de ontwikkelingshulp groter is dan in andere werkgebieden. De onbekende werkomgeving, complexe machtsverhoudingen en doenersmentaliteit van de hulpdiensten in het veld worden aangedragen als pijnpunten die, zij het in uiterste gevallen, kunnen leiden tot situaties van machtsmisbruik en intimidatie. ‘De medewerkers van Oxfam zijn zonder twijfel toegewijd aan het ideaalbeeld van een wereld zonder armoede en werken exceptioneel hard om dat te realiseren,’ schrijft de commissie in het rapport. ‘De organisatie heeft echter prioriteit gegeven aan wat ze wil bereiken over de manier waarop dat wordt gedaan, daarvoor hebben de staf en de gemeenschappen die zij ondersteunen een prijs moeten betalen.’

Sinds de beschuldigingen besteedt Oxfam meer aandacht aan zowel de externe als de interne cultuur bij de organisatie, stelt de commissie. Oxfam hoopt daarmee een veiligere organisatie te zijn voor haar medewerkers en partners, maar ook de bevolking van de landen waar Oxfam actief is. Snel nadat het nieuws van de misstanden vorig jaar naar buiten kwam stelde Oxfam een 10-stappen actieplan op, waarvan de commissie zegt dat ze stappen in de goede richting zetten.

'Confronterend, maar ook een houvast'

De algemeen directeur van de Nederlandse tak van Oxfam Novib, Michiel Servaes, gelooft dat de voorlopige conclusies van de commissie confronterend zijn, maar ook houvast bieden om de organisatie en haar interne cultuur verder te verbeteren. ‘Ik zie er persoonlijk op toe dat we doorgaan met onze eigen integriteitsaanpak. Onlangs hebben we een gespecialiseerde integriteitsmanager aangenomen die zich volledig bezighoudt met de preventie en aanpak van ongewenst bedrag. In al onze kantoren en programmalanden zorgen we dat de regels van onze gedragscode bekend zijn en begrepen worden, en maken we dilemma’s bespreekbaar.’

De onderzoekscommissie publiceert in mei 2019 haar eindrapport. Het tussentijdse rapport is hier te lezen. Volgende maand verschijnt in het Verenigd Koninkrijk ook nog een rapport van de Britse Charity Commission, de Britse toezichthouder voor hulporganisaties.

Eerder schreef Vakblad fondsenwerving al over de nasleep van de Oxfam-affaire. Die stukken zijn hier en hier te lezen.