Bent u weer een beetje bijgekomen van de sportzomer? Of misschien moet ik zeggen: ‘oranjekoorts’. Er is geen land ter wereld dat zich zo sterk vereenzelvigt met een kleur als Nederland. Nu wordt er vaak gedacht dat onze collectieve liefde voor oranje bestaat sinds de tijd van Willem van Oranje. Dat is een misverstand.
Auteurs: Jeroen Talens & Martijn de Groot, werken beiden bij WWAV
Hoe zat het ook alweer? In 1544 kreeg de toen 11-jarige Willem van Nassau het bescheiden prinsdom Orange cadeau. Eenmaal volwassen werd Willem de leider van de Nederlandse opstand tegen de Spaanse overheersing. Zijn ‘princevlag’ bestond uit de driekleur oranjewit- blauw en toen de onafhankelijkheid werd afgedwongen, werden dat ook de kleuren van de nieuwe Republiek: Oranje boven! Maar niet voor lang…
Verboden kleur
Na Willems dood kregen de calvinistische ‘Oranjegezinden’ en de gematigde ‘Staatsgezinden’ het met elkaar aan de stok en daarmee veranderde de kleur van een bindende in een splijtende factor. Aan het einde van de 18e eeuw was het dragen van oranje kleding zelfs verboden! En het duurde echt jaren voor de kleur deze klap weer een beetje te boven kwam. Toen Wilhelmina in 1898 tot koningin werd gekroond, versterkte dat de eenheid in Nederland. En het leek erop dat de kleur oranje daarmee ook definitief terug was. Maar de Tweede Wereldoorlog zorgde voor nieuwe tweespalt: aan de ene kant stond oranje symbool voor het sluimerende, nationalistische protest (Wilhelmina sprak het volk vanuit Engeland moed in via ‘Radio Oranje’). Aan de andere kant dweepte de NSB-beweging schaamteloos met de kleur.
Sportsuccessen
Pas in de decennia daarna werd oranje definitief ‘onze kleur’ en dat had alles te maken met de successen in de sport. Het begon in de jaren zestig bij het schaatsen. Door de oude tv-beelden zou je bijna denken dat Ard en Keesie en Atje Keulen-Deelstra in een zwart-witte wereld leefden, maar de schaatsers en supporters hulden zich toen ook al in het oranje. Dat nam door de voetbalsuccessen in de jaren 70 en 80 voor het eerst hysterische vormen aan. ‘Wij houden van oranje!’
Nu heeft oranje puur van zichzelf al de neiging om alle aandacht op te eisen. In elke situatie dringt het andere kleuren aan de kant met zijn enthousiasme, optimisme en speelse energie. Dus als er dan een stadion vol uitgedoste fans staat te hossen, of als we met Koninginnedag (sorry, Koningsdag) allemaal onze oranje bril opzetten, ja dan lijken we inderdaad opeens het meest feestlustige volkje ter wereld.
Er wordt weleens gezegd dat kleur de taal is die iedereen spreekt. In dat geval is oranje beslist de taal die in Nederland wordt gesproken!
In tegenstelling tot rood, blauw en geel is oranje een afgeleide kleur: het ontstaat als je geel en rood mengt. Oranje is een warme kleur die direct op de impulsknop drukt. Het combineert de fysieke energie van rood met de vrolijkheid van geel. Net als de andere warme kleuren, stimuleert oranje het ‘arousal effect’: het dwingt ons brein tot een snelle en simpele analyse en spoort aan tot directe actie. Oranje is misschien minder intimiderend dan rood, maar trekt het wel graag de aandacht. Illustratief is het effect van een oranje stoplicht (“stop, tenzij…”) versus een rood stoplicht (“stop!”).
Schreeuwerig
Zoals je weet, heeft elk voordeel z’n nadeel en dat geldt zeker voor oranje. Natuurlijk is het een enthousiaste kleur, maar te veel voelt al gauw schreeuwerig. De kleur kan prettig informeel zijn, maar als je niet oppast slaat dat zomaar door in oppervlakkigheid. En oranje heeft een toegankelijke en betaalbare uitstraling, maar daarbij bestaat altijd het risico dat het goedkoop en plat overkomt. Gebruik het dus gericht en vooral gedoseerd.
Gedoseerd kleurgebruik
Stichting ALS gaat voor een bijna fluorescerend, lichtoranje. Omdat de organisatie in campagnes vaak werkt met sobere fotografie en typografie, werkt het oranje logo als een vuurtoren in de duisternis. Op de website wordt dit prachtig doorgetrokken: het logo, de doneerknop en een paar belangrijke linkjes springen eruit zonder schreeuwerig te worden. Een mooi voorbeeld van gedoseerd kleurgebruik.
Door zijn speelse en uitbundige karakter is oranje de favoriete kleur van veel kinderen. Niet zo vreemd dat goede doelen die zich richten op het welzijn van kinderen, vaak kiezen voor oranje als dominante kleur. Het Liliane Fonds heeft een wat dieper oranje dan ALS, waardoor het een warme energie uitstraalt. Maar net als ALS houden ze zich in en dat zorgt voor een stijlvolle uitstraling. Dat het Prinses Maxima Centrum voor oranje gaat is – in het licht van de naamgeefster – logisch. Het logo moet een beeldmerk en een driedelige naam combineren en dan zit je bij (geel)oranje wel direct in de gevarenzone. Slim dus om het woord ‘kinderoncologie’ er in kalmerend blauw onder te zetten.
Trots
Ook het Prins Bernhard Cultuurfonds heeft alleen al door zijn naam een vorstelijke uitstraling. Maar in dit logo staan de oranje bloem (een anjer neem ik aan) en de naam in blauw juist in volledige balans onder elkaar. En als je door je oogharen kijkt en een beetje je best doet, kun je daar zomaar het ‘oranje-blanje-bleu’ van de 16e-eeuwse Prinsenvlag in herkennen. Willem van Oranje zou trots zijn.
